Eğer Tanrı kendi adını ilk olarak
Musa’ya açıkladıysa nasıl olurda İbrahim,
Tanrı’ya adıyla seslenebilir? İlk önce bahsedilen
ayetleri buraya yazarak sorunun yanıtına
başlayalım.
Mısır’dan Çıkış 6:3’te şöyle diyor:
"İbrahim'e, İshak'a ve Yakup'a Her
şeye Gücü Yeten Tanrı olarak göründüm,
ama onlara kendimi RAB adıyla tanıtmadım.
Yaratılış 15:2’de de şunları okuyoruz:
Avram, "Ey Egemen RAB (Yahve), bana
ne vereceksin?" dedi, "Çocuk
sahibi olamadım…
Mısır’dan Çıkış Ayetine baktığımızda,
Tanrı’nın kendisini Her şeye gücü yeten
Tanrı yani El Shadai olarak tanıttığını
söylediğini görüyoruz:
Avram doksan dokuz yaşındayken RAB ona
görünerek, "Ben Her Şeye Gücü Yeten
Tanrı'yım" dedi, "Benim yolumda
yürü, kusursuz ol.[1]
Bu ayetlerden Tanrı’nın Musa’dan önce
kendisini Her Şeye Gücü Yeten yani El
Shadai olarak tanıttığını biliyoruz ama
acaba Yahve olarak tanıtmış mıydı? Bu
konu ile ilgili çeşitli açıklamalar var
ve ben bunlardan bir kaçına yer vermek
istiyorum. Bu soruya verilebilecek en
ikna edici açıklamalardan birisini ünlü
Teolog John Gill yapmaktadır ve bu konuda
şöyle der:
“Yahve isminin kendisi atalar tarafından
bilinmesine karşın -ki Onlar Tanrı’nın
sonsuz, değişmez ve vaatlerine sadık olduğu
konusunda güven verilmiştir, yine de Tanrı’nın
kendi adının etkinliği [ yani etkinliğinin
gücü ] ya da İsrailoğullarını Mısır’dan
kurtarması ve onları Kenan diyarına götürmesi
ile gerçekleşecek olan vaadine ilişkin
asıl icraatı onlar tarafından bilinmiyordu…”[2]
John Gill açıklamalarını bir adım daha
öteye taşıyıp şunu öneriyor:
Tanrı’yı alıntılayan cümle aslında bir
soru olarak biçimlendirildiğinde daha
iyi olmaktadır! “… Belki, kelimeleri soru
şeklinde okumak ile cümle çok daha düzenli
gözükecektir. “Yahve adımla onlar tarafından
bilinmedim mi?” Soru işareti yazılı İbrani
dilinin bir parçası olmadığından, bu aynı
zamanda geçerli bir olasılık gibi görülebilir.
Diğer birçok alandaki Kutsal Kitap anlayışında
olduğu gibi, ayetin içinde bulunduğu bağlam
bize doğru cevabı gösterebilir. Tanrı’nın
adının Âdem’in günlerinden beri bilinip,
kullanılmasının çok belirgin olması nedeniyle,
Mısır’dan Çıkış 6:3’te incelemiş olduğumuz
ifade aslında bir soru olarak dile getirildiğinde
daha fazla anlaşılır olmaktadır.”[3]
Bu ayetler ile ilgili bir başka açıklama
ise şöyle demektedir:
Kutsal Kitap eleştirmenleri ve Hristiyan
olmayanlar çözülemeyeceğine inandıkları
bu zor pasaj için herhangi bir açıklama
girişimini küçümserler. Gerçek şu ki bunun
için mantıklı bir açıklama mevcuttur.
Yahve ismini tanıma ya da kısaca Yahve’yi
tanıma ifadeleri sıkça özünde O’nun isminin
ya da varlığının farkında olmaktan daha
fazlası anlamına gelmektedir. Daha ziyade,
“Bilmek” (İbranicede “yada” kelimesinden
geliyor) ifadesi sıklıkla deneyimle öğrenmek
anlamına gelmektedir. Samuel küçük bir
çocukken, Kutsal Kitap bize onun Yahve’nin
önünde hizmet ettiğini ( 1.Samuel 2:18;
3:1) ve hem RAB Yahve’nin hem de halkın
beğenisini kazandığını açıklar 82:26).
Sonrasında öğreniyoruz ki “Samuel henüz
ne Yahve’yi tanıyor ne de Yahve ismi ona
açıklanmış (1.Samuel 3:7). Bir anlamda,
Samuel, öncesinde Yahve’yi tanıdı ama
1.Samuel 3:7’nin başında Tanrı ile olan
ilişkisi değişti. Bu noktadan hareketle,
O Tanrı’dan direkt vahyi almaya başladı
(1 Samuel 3:11-14; 8:7-10,22; 9:15-17;
16:1-3; vs.). Onun Tanrı ile olan bu yeni
ilişkisini önceki ilişkisi ve Tanrı hakkındaki
bilgisi ile kıyasladığımızda, 1.Samuel’in
yazarının, “Öncesinde Samuel Yahve’yi
henüz bilmiyordu” (3:7) demesi gayet makuldür.
Gleason Archer’a göre “Benim Yahve olduğumu
bil (ya da Yahve’nin adını bilmek) ifadesi
Eski Antlaşma’da en azından 26 kez geçer
ve her bir örnekte aslında Tanrı’nın Yahve
olduğunu deneyim etmekle öğrenmek anlamına
gelir (1982, pp. 66-67).[4]
Sadece Çıkış Kitabında, “Bilmek” ifadesi
(İbr. “yada”) Yahve’ye ilişkin 5 kez kullanılmıştır
ve her seferinde Yahve’nin gücünü ve kişiliğini
deneyimsel olarak bilmek izlenimini uyandırır.
Her defasında Yahve bilgisi, O’nun hem
kişiliğini hem de gücünü açıklayan bir
şekilde Yahve’nin davranışları ve işleri
ile ilişkilendirilmiştir. (Davis, 4[1]:39).[5]
Örneğin, çok fazla kritik edilen bu pasajda
Tanrı şöyle demektedir: “Sizi kendi halkım
yapacak ve Tanrınız olacağım. O zaman
sizi Mısırlılar'ın boyunduruğundan çıkaran
Tanrınız RAB'bin ben olduğumu bileceksiniz”
(Mısır’dan Çıkış 6:7)
Sonrasında, Tanrı hali hazırda on belayı
Mısırlılara gönderdikten (Çıkış 7:14-12:30),
Kızıl Denizi ikiye ayırdıktan (Çıkış 14),
ve mucizevi bir şekilde tatlı suyu acı
suya çevirdikten sonra (Çıkış 15:22-25),
O Musa’ya şöyle dedi: "İsrailliler'in
yakınmalarını duydum. Onlara de ki, 'Akşamüstü
et yiyeceksiniz, sabah da ekmekle karnınızı
doyuracaksınız. O zaman bileceksiniz ki,
Tanrınız RAB benim.'" (Çıkış 16:11-12).
Bundan birkaç hafta daha sonra, Tanrı
Sina dağında Musa’ya şöyle dedi: “Anlayacaklar
ki, aralarında yaşamak için onları Mısır'dan
çıkaran Tanrıları RAB benim. Tanrıları
RAB benim." İsrailliler zaten Yahve’nin
kim olduğunu bilmiyorlar mıydı? Şüphesiz
Onlar biliyorlardı. “Onlar Yahve’yi zaten
bir kurtarıcı olarak biliyorlar ve tanıyorlardı;
şimdi ise O’nu sağlayan ve tedarik eden
olarak bileceklerdir” (Davis, 4[1]:39).[6]
Bu açıklama ile varacağımız sonuç şu
olacaktır: Eski Ahit’te ve Çıkış kitabında
“bilmek” sözcüğü daha derin bir anlama
gelir. İbrahim, İshak, Yakup Tanrı’yı
tanıyor olsalar da henüz Onun işlerini
ve gücünü deneyim etmemişlerdi. Böylece
bu iki ayet bir zorluk olmaktan çıkacak
ve anlaşılır hale gelecektir.
Sonuç olarak her iki açıklama da Kutsal
Kitap bağlamında ve kelimelerin detaylı
incelenmesi dâhilinde bir sorun ile karşı
karşıya olmadığımızı göstermekte ve ayrıca
ayetlerin mantıklı ve makul izahatını
da sunmaktadır.
Esenlikle,
[1] Yaratılış 17:1
[2] John Gill’s Exposition of the Entire
Bible, on the Book of Exodus, Chapter
6 and Verse 3
[3] John Gill’s Exposition of the Entire
Bible, on the Book of Exodus, chapter
6 verse 3
[4] Archer, Gleason L. (1982), An Encyclopedia
of Bible Difficulties (Grand Rapids, MI:
Zondervan).
[5] Davis, John J. (1963), “The Patriarchs’
Knowledge of Jehovah: A Critical Monograph
on Exodus 6:3,” Grace Theological Journal,
4[1]:29-43, Winter.
[6] Davis, John J. (1963), “The Patriarchs’
Knowledge of Jehovah: A Critical Monograph
on Exodus 6:3,” Grace Theological Journal,
4[1]:29-43, Winter.
